Cumhuriyet Tarihine Kronolojik Bakış (II)

“Neler yapmadık şu vatan için<?xml:namespace prefix = o />

Kimimiz öldük, kimimiz nutuk söyledik!”

Orhan Veli

 

 

   Kısım 2: 1959 ­ 1968

 

 

   1959 02 Ocak Küba’yı oligarşik bir diktatörlükle yöneten Amerikan işbirlikçisi Batista’ya karşı savaşan, Fidel Castro önderliğindeki gerillalar Batista diktatörlüğünü devirdiler.

 

   1959 21 Ocak CHP’nin yayın organı olan Ulus Gazetesi’nin ‘Nalıncı Keseri’ başlıklı yazının yayınlanması gerekçesi ile yazı işleri müdürü Ülkü Arman ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun birer yıl hapse mahkum olması.

 

   1959 22 Ocak İzmir Toplu Basın Mahkemesi, Demokrat İzmir Gazetesi yazı işleri müdürü Şeref Balçık’a 15 gün, gazetenin sahibi Adnan Düvenci’ye 1 yıl mahkumiyet verdi.

 

   1959 23 Ocak Vatan Partisi davası başladı. Dr. Hikmet Kıvılcımlı ile 47 kişi komünizm propagandası yapmakla suçlandı. Savcı 5 yıldan 15 yıla kadar hapis istedi.

 

   1959 26 Ocak Ankara Telgraf Gazetesi sahibi Fethi Giray cezaevine girdi.

 

   1959 17 Şubat başbakan Adnan Menderes’i Londra’ya götüren uçak düştü. 16 kişi öldü Adnan Menderes kurtuldu.

 

   1959 11 Mart Ankara Toplu Basın Mahkemesinde, Vatan Gazetesi’nde çıkan bir yazıdan dolayı yargılanan Ulus Gazetesi yazı işleri müdürü Ülkü Arman 1 yıl 4 ay hapis, 4 bin lira ağır para cezasına mahkum oldu.

 

   1959 12 Mart Haber Gazetesi’nin sahibi Vedat Refioğlu usulsüz tekzip yayınlamaktan hapis cezası aldı. Ulus Gazetesi’nde yayımlanan yabancı bir makale sebebiyle Ülkü Arman’a 16 ay hapis cezası verildi. Ulus Gazetesi 1 ay kapatıldı.

 

   1959 20 Mart Akis Dergisi yazı işleri müdürü Yusuf Ziya Ademhan, Ankara Toplu Basın Mahkemesinde 1 yıl hapse mahkum edildi. Dergi 1 ay kapatıldı.

 

   1959 23 Mart Ankara’da yayınlanan Öncü Gazetesi’nin süresiz olarak kapatılması

 

   1959 25 Nisan CHP’li Kemal Satır’ın İskenderun’da yaptığı konuşmayı yayınladığı gerekçesi ile dava açılan Ulus Gazetesi yazı işleri müdürü Beyhan Cenkçi’nin 10 ay hapse mahkum edilmesi. Gazetenin 1 ay kapatılması.

 

   1959 11 Kasım İran şahı Rıza Pehlevi’ye yayın yoluyla hakaret ettikleri gerekçesi ile Akis Dergisi’nden Kurtul Altuğ ve Doğan Avcıoğlu’nun 3 ay 15 gün hapse mahkum olması.

 

   1959 19 Kasım Gazeteci Ülkü Arman’ın hapiste bulunduğu sırada, basın üzerindeki baskıları protesto etmek üzere 9 gün sürecek açlık grevine başlaması.

 

   1959 17 Aralık 40 Kürt aydını ‘bölücülük’ iddiasıyla tutuklandı. ‘Kırk dokuzlar davası’ adıyla bilinen dava sonucunda 40 aydın değişik bölgelere sürüldü.

 

   1959 19 Aralık Uluslararası Basın Enstitüsü’nün Vatan Gazetesi sahibi Ahmet Emin Yalman’a yönelik cezaları eleştiren açıklaması yasaklandı. Yasağa uymayan Demokrat İzmir Gazetesi toplatıldı. Matbaa kordon altına alındı. Gazete paketleri parçalandı.

 

   1960 08 Nisan İstanbul’da Beyazıt Mitingi’nin yapılması. Polisin müdahalesi sonucu polis kurşunuyla Turan Emeksiz ve Nedim Özpulat’ın vurularak öldürülmesi.

 

   1960 28 Nisan Demokrat Partinin partizanca uygulamalarından dolayı Ankara’da üniversite gençlerinin eylemlerinin başlaması.

 

   1960 27 Mayıs Orgeneral Cemal Gürsel komutasında askeri darbe yapılması. Anayasanın yürürlükten kaldırılması. Hükümetin görevden uzaklaştırılması.

 

   1960 14 Kasım Yassıada duruşmalarında eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’yla ilgili döviz kaçakçılığı davasının başlaması.

 

   Aynı gün Adnan Menderes’in ‘bebek davası’nda delil olarak bebeğin kemiklerinin Ankara’dan getirtilmesi.

 

   1960 29 Kasım Menderes hükümetinin devlet radyosunu parti yayın organı olarak kullanmakla suçlandığı davanın başlaması

 

   1960 30 Aralık Uluslar arası Para Fonu, IMF ve Avrupa İktisadi İşbirliği Teşkilatı’nın Türkiye’ye kredi vermeyi kabul etmesi

 

   1961 03 Ocak Bağımsız bir Kürt devleti kurmayı istemekle suçlanan 49 kişinin yargılanmasına başlandı

 

   1961 04 Ocak Bakanlar Kurulu toplu olarak istifa etti

 

   1961 05 Ocak 6-7 Eylül Olayları davası sonuçlandı. Adnan Menderes, Fatin R. Zorlu ve İzmir eski valisi Kemal Hadımlı suçlu bulundu.

 

   1961 22 Ocak İstanbul’da 300 cam işçisi toplu iş sözleşmeli sendika kurma ve grev yapma hakkı için bir toplantı yaptı.

 

   1961 24 Ocak Yassıada duruşmalarında Başsavcı Altay Ömer Egesel’in indirilmiş başbakan Adnan Menderes’in idamını istemesi.

 

   1961 02 Mart Türkiye’nin demokratik hak ve özgürlükler konusunda Avrupa Konseyi’ne güvence vermesi.

 

   1961 25 Mart İdam cezalarının halka açık alanlarda değil de cezaevi bahçelerinde infaz edilmesine karar verilmesi

 

   1961 10 Nisan Hamallar Cemiyeti, İstanbul Belediyesi’nin emekli subayları hamal kahyası yapmasını protesto etti.

 

   1961 16 Eylül Yassıada duruşmaları sonunda idama mahkum edilen Demokrat Parti yöneticilerinin infaz edilmesi

 

   1961 13 Kasım Üniversiteye giremeyen öğrencilerin İstanbul’da yaptığı gösteriye polis müdahale etti.

 

   1961 27 Kasım İstanbul polisinin bacağında Moskova yazan kargayı tutuklayarak gözetim altına alması.

 

   1961 21 Aralık Ankara üzerinde patlayarak Ulus’a düşen İngiliz uçağı 27 kişinin ölümüne neden oldu.

 

   1962 22 Şubat Albay Talat Aydemir’in Harp Okulu öğrencilerinin desteğiyle Ankara’da hükümete karşı gerçekleştirmek istediği darbe girişiminin başarısız olması, Albay’ın yakalanıp idam edilmesine sebep olacaktı.

 

   1962 24 Ekim Türkiye, ABD’nin Küba’yı denizden ablukaya alma kararını kayıtsız koşulsuz desteklediğini açıkladı. Türkiye ekonomik abluka kararını uygulayan ilk ülke oldu.

 

   1962 07 Kasım Uluslararası ‘evlilik oluru’, ‘en düşük evlilik yaşı’ ve ‘evliliklerin yazımı sözleşmesi’ kabul edildi. Türkiye sözleşmeyi onaylamadı.

 

   1962 25 Aralık Cumhuriyet Gazetesi yazarı Kayhan Sağlamer’in ‘Sosyalizm mi Liberalizm mi’ başlıklı yazısından dolayı tutuklanması.

 

   1963 03 Ocak Bir çevirisinden dolayı Adnan Bend ve Ataç Dergisi sahibi Afşar Timuçin’in tutuklanması.

 

   1963 07 Ocak Cibali Tütün Fabrikası’nda 3500 işçinin yemek boykotu yapması.

 

   1963 28 Ocak Kavel Kablo Fabrikası’nda 170 işçi çıkarılan 4 arkadaşlarının durumunu protesto etmek için oturma grevi yaptı.

 

   1963 13 Şubat Ankara Valiliği taksilerde pikap çalınmasını yasakladı. Tüm pikaplar söküldü.

 

   1963 14 Şubat Kayel’de eylem yapan işçilere polis müdahale etti. 9 işçi yaralandı.

 

   1963 30 Mart Sağlık sorunları nedeniyle önce tahliye ettirilip gelen tepkiler üzerine cezası ertelenen Celal Bayar kararı protesto etmek için açlık grevine başladı.

 

   1963 01 Kasım Grev yasasının çıkarılmasının ardından ilk büyük grev Triko Lastik Fabrikası’nda 1030 işçinin katılımıyla başladı.

 

   1963 07 Kasım Bursa Belediyesi’nin 222 işçisi yasal olarak greve gitti. İşçiler Motorlu Taşıt İşçisi Sendikasına bağlıydı.

 

   1963 13 Kasım Bir çok yerde grev uygulayan Lastik İş Sendikası Başkanı Rıza Kuas tutuklandı.

 

   1964 04 Şubat 20-21 Mayıs olayları sanıklarından Talat Aydemir, Fethi Gürcan, Osman Deniz, Erol Dinçer’in idam cezaları TBMM’de onaylandı.

 

   1964 01 Mart Coca Cola’nın dünya üzerindeki 1109’uncu fabrikasının 14 milyon Lira sermaye ile İstanbul’da açılması.

 

   1964 05 Kasım Türkiye-Sovyetler Birliği Kültür Anlaşması imzalandı.

 

   1964 29 Kasım Adalet Partisi 2. Büyük Kongresi yapıldı. Genel Başkanlığa Amerikan Morison şirketinin Türkiye temsilcisi olan Devlet Su İşleri eski genel müdürü ve Isparta Milletvekili Süleyman Demirel getirildi.

 

   1965 31 Ocak Sağlık Bakanlığı açıkladı: Türkiye’de ortalama insan yaşamı 33 yıl.

 

   1965 09 Mart Zonguldak Kömür İşletmeleri direnişinde Satılmış Tepe ve Mehmet Çandar isimli işçilerin müdahale eden polisler tarafından öldürülmesi.

 

   1965 10 Mart Zonguldak’ta 1500 maden işçisinin greve başlaması.

 

   1965 28 Mart ABD’de Martin Lurher King önderliğinde 25 bin kişi ırk ayrımına karşı insan hakları için yürüdü.

 

   1965 30 Mart Milli Birlik Komitesi eski üyeleri, darbeci 14’lerden Alpaslan Türkeş, Muzaffer Özdağ, Dündar Taşer, Rıfat Baykal, Ahmet Er Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’ne katıldı.

 

   1965 15 Nisan Türk Tiyatrocular Sendikası’na bağlı tiyatrocuların greve gitmesi.

 

   1965 17 Aralık Öğrenci gençliğinin örgütlenmesinde önemli yer edinmiş Fikir Kulüpleri Federasyonu’nun kurulması

 

   1966 12 Ocak Fikir suçlarının (141. ve 142. maddeler) af kapsamına alınması talebi reddedildi. Vergi ve döviz kaçakçılığı suçları af kapsamına alınmıştı.

 

   1966 31 Ocak Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası’nda çalışan 2400 işçinin daha iyi yaşam ve çalışma koşulları için greve gitmesi.

 

   1966 07 Şubat İzmir Kula ve Yün Mensucat Fabrikası’nda 70 gündür süren greve polis müdahale etti. 25 işçi, 4 gazeteci, 8 er, 13 polis yaralandı.

 

   1966 12 Şubat Milli Eğitim Bakanı Orhan Dengiz ‘İmam-hatip okulları kalkınmamız için gereklidir’ dedi.

 

   1966 12 Mart Ankara Atatürk Lisesi’nde 15 yaşında bir öğrenci, öğretmenin verdiği ‘bir dünya lideriyle Atatürk’ü kıyaslayınız’ ödevinde Mustafa Kemal Atatürk’ü Lenin’le kıyasladığı için tutuklandı.

 

   1966 19 Mart Milli Türk talebe Birliği İstanbul’da Komünizmi kınama mitingi yaptı.

 

   1966 03 Nisan Başbakan Süleyman Demirel konuştu: Türkiye’de Amerikan üssü yoktur Amerikan tesisi vardır.

 

   1966 21 Nisan İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Başbakan Süleyman Demirel’i yuhalayan öğrencilerin Adalet Partililer tarafından taşlanması.

 

   1966 05 Kasım üniversiteye giremeyen 300 öğrencinin İstanbul Üniversitesi’ni işgal etmesi.

 

   1967 29 Ocak Şair Hasan Hüseyin Korkmazgil’in Kızılırmak şiir kitabında Komünizm propagandası taptığı gerekçesi ile tutuklanması.

 

   1967 06 Şubat Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın Batman Rafinerisi’nde 1900 işçi ile grev başladı.

 

   1967 13 Şubat Türk-İş’ten ayrılan Türkiye Maden-iş, Lastik-İş, Basın-İş, Bağımsız Gıda-İş sendikaları birleşip Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nu kurdu.

 

   1967 17 Şubat Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Öğretmenler Sendikası Genel Başkanı Feyzullah Ertuğrul’u Elazığ’ın bir köyüne öğretmen olarak atadı.

 

   1967 06 Nisan New York’ta 200 bin kişi bir gösteri düzenleyerek Vietnam savaşını kınadı.

 

   1967 07 Kasım İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki sol görüşlü öğrenciler özel yüksekokulları protesto için boykota başladı.

 

   1967 09 Aralık Ankara’da sol görüşlü üniversite öğrencileri NATO’ya karşı direniş mitingi düzenledi.

 

   1968 20 Ocak Ortadoğu Teknik Üniversitesi öğrenci olayları nedeniyle süresiz olarak kapatıldı.

 

   1968 05 Şubat İçişleri Bakanı Faruk Sükan Türkiye İşçi Partisi’nin Suriye Baas Partisi’yle bağlantısı oluğunu ileri sürdü ve “Bilimsel sosyalistlerin nefes alışlarını bile biliyoruz” dedi.

 

   1968 06 Şubat Kozlu’da 10 bin maden işçisi işbaşı yapmadı.

 

   1968 07 Şubat Zonguldak’ta 7 bin işçinin Maden İşleri Sendikası’nı basması.

 

   1968 21 Şubat Milli Eğitim Bakanı İlhami Ertem: Gayemiz her ilde bir imam-hatip okulu açmak.

 

   1968 25 Şubat Taksim’de 2. Uyanış Mitingi’nin yapılması.

 

   1968 02 Nisan 308 akademisyenin NATO ile ilişkilerin yeniden ele alınmasını istemesi

 

   1968 08 Nisan ODTÜ’de öğrencilerin rektörlük binasını işgal etmesi

 

   1968 12 Nisan Nazım Hikmet’in ‘Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim’ adlı kitabını yayınladığı için tutuklanan Mehmet Ali Ermiş’in sorgu sırasında ölmesi.

 

   1968 14 Nisan Seçim kampanyasını başlatan İsmet İnönü: Tek rakibimiz İşçi Partisi’dir.

 

   1968 24 Nisan İTÜ Makine Fakültesi Dekanı Saffet Müftüoğlu sağcı bir öğrencinin bıçaklaması sonucu öldü.

 

   1968 30 Ekim Dev-Genç üyesi gençlerin Samsun’dan Ankara’ya ‘Tam bağımsızlık için Mustafa Kemal yürüyüşünü başlatması.

 

   1968 10 Kasım Tam bağımsızlık için Mustafa Kemal yürüyüşünü Samsun’dan başlatan Dev-Genç üyeleri Anıtkabir’e çelenk koyarak yürüyüşü tamamladı.

 

 (Sürecek…)

 

   Kaynaklar

 

1. A. Timur İLGİÇ; Tarihte Neler Olmadı ki- Dünya ve Türk Tarihi Kronolojisi (Pelikan Yayınları)

 

iletisim@PolitikaDergisi.com [2]

 

 

 

 [Bu yazı, Politika Dergisi Sayı 21’de yer almıştır. Tüm fazladan özellikleri ile özgün sayıyı indirmenizi salık veririz. Sayı 21’i indirmek için buraya tıklayınız. [3] ]