Kapitalizmin Sonu (Mu)?

Erhan salman, kapitalizmin krizi ile ilgili makalesini bir yorum ve analizden çok, yaşanan son günlerin olaylarının bir raporu biçiminde kaleme almış. Kendisi de kapitalizmin geleceği ile ilgili belli, kesin kehanetlerde bulanmak istemediği için olacak herhalde, yazısında kapitalizmle ilgili sorduğu onlarca soruyu yanıtsız bırakmış.

Ancak yazısında kapitalist sistemle ilgili kendisinin düşüncesini özetleyen bir cümlesi var:
"Kapitalizmin ahlâk sorununu ve vicdan mekanizmasını bir kenara koyarsak, sorun; kapitalizmin kendisi değil; sanırım işlemesi, işleyiş tarzı ya da işleyişinde ona yön veren “operatörlerin” aymazlıkları, ihtirasları, bencillikleri, benmerkezcilikleri, sahip oldukları dini ve kültürel değerlerin, evrensel yüksek erdemlerden üstte olması..."

Erhan salman'a göre kapitalizmin kusuru insanların kusurundan kaynaklanmaktadır. Aslında bu kimsenin pek fazla itiraz edemiyeceği basit bir saptama gibi görünse de özünde bir çaresizlik ifadesidir.. İtiraz edilmeyecek nokta, kapitalizm bir toplum biçimi olduğuna göre, sonuçta kapitalizmde cereyan eden her türlü toplumsal olay insanların bilinçli veya bilincsiz karar ve eylemlerinin bir ürünü olması gerçeğidir. Elbette başarı da başarısızlık ta insanlara ait olacaktır.

Şimdi gelelim itiraz edilebilecek hususlara: Bir kez yukarıdaki saptanan bu gerçek sadece kapitalizm için değil, tarihte gelmiş geçmiş bütün toplumlar ve toplumsal sistemler için geçirlidir. Sonuçta her toplum insan toplumudur. O halde bu bağlamda özel olarak kapitalizmden bahsetmek anlamsızdır.

Asıl yanıt arayan temel soru, neden insanlar bencil, ihtiraslı, benmerkezcidirler?

Görüldüğü gibi bu temel soru aslında bir felsefi sorudur. Bu soruya çeşitli dünya görüşü açısından çeşitli yanıtlar verilebilir. Esasında Erhan salman da kendi cümlesinde kapitalizmi yorumlayan dünya görüşünü ortaya koymaktadır. Ona göre insanların bencilliği, açıkca belirtmese de doğaldır, doğuştandır. Dolayısı ile kapitalizme, krizlerine vs. gibi olumsuz toplumsal gelişimlere karşı yapılacak, değiştirilecek hiç bir şey yoktur. Ona göre sonuç "Böyle gelmiş, Böyle gider!"

Bu konu elbette küçük bir yorum köşesine sığdırılamayacak kadar çok geniş kapsamlıdır. Bu nedenle de bu dar alanda konuya öz ve genel anlamda sadece felsefi bir yanıt verilebilir. Bu yanıt ise kapitalizmi krize sürükleyen insanların bencilliği ve ihtirası "doğuştan" değil, kapitalizmin nesnel toplumsal koşullardan kaynaklanmasıdır.

Kapitalizmde üretim araçlarındaki özel mülkiyet sermayedar sınıfa onun yanında çalışmak zorunda kalan işçilerin emeğini sömürme fırsatı yaratmaktadır. Sermaye ise bu sömüreden elde ettiği karla zengin olmak, daha da büyük zengin olma hırsına kapılmakta, hatta kendi aralarındaki rekabet onu bu ihtirasa ve bencilliğe zorlamaktadır. Sonuçta kar hırsıyla sermaye sınıfı bir yanda emekçilerin ücretlerini ve maaşlarını zaman zaman kısarak, enfilasyon veya vergilerle vs. onların satın alma güçlerinin düşürilmesine neden olmakta; diğer yanda ise en geniş müşteri çevreleri olan, fakat gittikçe fakirleşen bu insanlara daha fazla mal ve hizmet satmaya çalışmaktadır. Bu çelişki kapitalizmde zaman zaman reel sektörde krize neden olmaktadır.

Günümüzde güncel olan finans krizinin ayrıntıda çok daha farklı nedenleri var. Ancak finans krizin temelinde de yine sermayedarların aşırı kar hırsı yatmaktadır.

Krize çözüm insanları kar hırsına motive eden, insanın insan tarafından sömüürüsüne neden olan toplumsal koşulları yok etmekte yatmaktadır. Kapitalizmde bunun anlamı, üretim araçlarındaki özel mülkiyetin kamulaştırılarak, ekonominin kamusal yarar için planlı ve bilinçli bir biçimde düzenlenmesidir. Bu düzene de sosyalizm denir.