Sömürge Dili

Haçlı Seferinin Türkçemize yaptığı sinsi saldırılara son örnek, bugünlerde yayınlanan Avea reklâmı. Elemanlarını önüne dizip, yüksek telefon faturalarına kızan işveren, “bir işten çıkarma yapmam lazım” diyor. Gerçek Türkçede bu durum, “birini işten çıkarmam gerekiyor” şeklinde ifade edilir.

Peki, bu sömürge dili reklâm şirketinin bir hatası mıdır?..

***

Bugün şükranla andığımız Karamanoğlu Mehmet Bey, ünlü fermanında şöyle demişti: “Şimden gerü hiç gimesne divanda, dergahda, bergahda ve dahı her yerde Türk dilinden özge söz söylemeye.” (13 Mayıs 1277)

Atatürk 1930 yılında Türkçenin korunmasının önemini şu sözlerle ifade etmiştir: “Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.”

Ünlü Türkolog ve tarihçi J.P. Roux, “Türk, Türkçe konuşandır” diyerek Türkçeyi Türkleşmenin temel koşulu olarak vurguluyor. Yani “Türk”ün çimentosunu Türkçe oluşturuyor. Türklükten kopmak, farklı bir soy (etnik kimlik) halini almak için, önce Türkçeden kopmak gerekiyor. [1]

Haçlı Seferi, Türk milletini bozguna uğratmak için önce dil birliğimizi bozmaya çalışıyor. Bölücü hareketin “anadilde eğitim” talebi bu amaçla ortaya sürülüyor. Yeri gelmişken, bu konuda bir açıklama yapmayı zorunlu buluyorum. Anadil, annemizin konuştuğu dil demek değildir. Anadil, lehçelerin ve başka dillerin gelişmesine kaynak olan dildir. “Anadilde eğitim hakkı”, annenin dilinde eğitim hakkı anlamına gelemez. Aksi halde babası Türk, annesi Fransız olan ve Türkiye’de doğup büyüyen bir çocuk için okulda Fransızca eğitim görmesi talebinde bulunmak gerekir. Ülkemizin bir bölümünde konuşulan “Kürtçe” dili ise, hiçbir lehçe ve dilin kaynağı olmadığı için, dil bilimindeki anadil (mother tongue) kavramı içinde düşünülemez.

Haçlı Seferi dil birliğimizi bozma girişimlerini farklı girişimler ve şekillerde de sürdürüyor. Bunun en bilinen örneği, isim ve markalardaki yabancılaşmadır. Bu konunun özellikle mağazacılıkta ve ticarette çığırından çıktığı yıllardır dile getiriliyor. Hükümetlerin ise hiçbir önlem almadığı ortadadır.

Bu yazıda “sömürge dili” kavramı adı altında, Haçlı Seferinin başka bir çabasına dikkat çekmek istiyorum. Dilimize yapılan saldırı sadece yabancı kelimeler yoluyla olmuyor. Türkçemizin biçimbilimsel (morfolojik) özelliklerini bozmaya yönelik sinsi girişimlerle de karşılaşıyoruz.

Yukarıda alıntı yaptığım kitabımda daha ayrıntılı olarak incelediğim bu konuyu, kısaca özetleyeceğim. Atatürk’ün ifade ettiği Türk’ün zekâsı, Türkçenin biçimbilimsel özelliğinden kaynaklanmaktadır. Dili, bilgisayarların işletim sistemleri (hardware) gibi düşünürsek, insana zeka kapasitesini verenin de, bu sistemin (yani biçimbilimsel / morfolojik yapının) olduğunu anlamamız kolaylaşır. Şimdi bu kitaptan bir bölüm aktarayım:
“Moliére de Kibarlık Budalası adlı yapıtında, haklı olarak, ‘Şu Türkçe ne hayran kalınacak bir dil!’ der ve sözünü şöyle sürdürür, ‘az sözcükle çok şey söyler’.”
…
Daha basit bazı örnekler, bu dilin mekanizmasını anlamamızı sağlayacaktır. Örneğin Türkiye Türkçesiyle ev sözcüğünün Fransızcası la maison, evlerin Fransızcasıysa les maisons; evlerimin, mes maisons, evlerimde ise, dans mes maisons’dur. Dolayısıyla Türkçede morfolojinin yegâne yöntemi son eklemedir ve sayılarla ilgili olarak sıfat belirttiğinde sözcüğü çoğul yapmaya gerek yoktur.”(s:36).
…
Aynı biçimbilimsel karşılaştırmayı Arapça ile yapmak da yararlı olacaktır. Türkçenin kolayca konuşulmasını sağlayan bu özelliğinin bilinmesi; Atatürk Devrimi ile Arapça-Farsça etkisi altındaki Osmanlıcanın neden terk edildiğinin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Kâşgarlı Mahmûd’un, Türkçe sözler ve yazaçlar konusunda Arapça ile yaptığı şu karşılaştırma, konumuz hakkında da bir fikir verecektir: “… hede ebuke [“bu senin babandır”], raeytu ebute [“Babanı gördüm”], yada merartu bi-ebike [“babana uğradım”]”. (Divânü Lugâti’t-Türk, s:15). Burada hemen göze çarpan fark; kök sözcük (baban) Türkçede her üç cümle yapısı içinde biçimini korurken, Arapçada: ebuke, ebute şeklinde değişmekte ve bi-ebike olarak da, tamamen farlı bir biçim almaktadır. Bu biçim değişiklikleri, bir dilin öğrenilmesi ve konuşulmasını zorlaştırmaktadır. Türkçenin yaygınlaşması ve kökleşmesinin altında da, bu mantıksal yapı yatmaktadır.
…
Sadece yabancı sözcüklerle değil, dil yapımızın İngilizceye özenerek bozulması da söz konusu. Örnek: “yüzlerce mesajlar geldi”. Bir televizyon yayınında sarf edilen bu ve benzeri cümleler; Türkçemizin en güçlü yönlerinden birini oluşturan biçimbilimsel özelliklerinin, bize fark ettirmeden, belki de uzun bir süreç içersinde ortadan kalkmasına yol açabilecektir. Dilin mantığındaki bir kırılma, kaçınılmaz olarak, toplumun özelliklerinde de bozulmalara yol açacaktır. [a.g.e]

Haçlı Seferinin Türkçemize yaptığı sinsi saldırılara son örnek, bugünlerde yayınlanan Avea reklâmı. Elemanlarını önüne dizip, yüksek telefon faturalarına kızan işveren, “bir işten çıkarma yapmam lazım” diyor. Gerçek Türkçede bu durum, “birini işten çıkarmam gerekiyor” şeklinde ifade edilir.

Peki, bu sömürge dili reklâm şirketinin bir hatası mıdır? Elbette hayır.  Ekonomimizi ele geçiren yabancılar, şimdi de dilimizin yapısal özellikleriyle oynayarak, beyinlerimize hükmetmek istiyorlar.

Hakan YAVUZ
sosyologhakanyavuz@gmail.com

[1] Hakan Yavuz, Türk’ü Bilmek, Türk’ü Sevmek, s.35-38, Cem Matbaası, Çorlu, 2008
e-kitap: http://kitap-indir.blogspot.com/2009/08/turku-bilmek-turku-sevmek.html [2]