"Cumhur"iyet Tartışmaları

29 EKİM Cumhuriyet Bayramı resmi törenlerinin iptal edilmesi, ülkemizin laik kesiminde, büyük tepkiye neden oldu.

Cumhuriyet Halk Partisi, AK Parti hükümetinin gayesinin; Cumhuriyet Bayramı törenlerinin iptalinin gayesinde, arkasında, Cumhuriyetin kendisiyle olan bir “hesaplaşma” olduğunu ileri sürdü.

Özellikle, şunu, anlamamız gerekir. Cumhuriyet dediğimiz rejim, sadece sembollerden ve senede bir ifa ettiğimiz ritüellerden mi ibarettir? Cumhuriyet dediğimiz olgu; her şeyden önce, bir devletin yönetim şeklidir. Bahsedilen törenlerin iptal edilmesi, Cumhuriyet rejiminin akamete uğramasına neden olmuş mudur?

***

Öğrenciler, askerî biçimde, okul üniformalarıyla resmi tören formunda yüksek devlet erkânının önünden geçince, Cumhuriyetin “fazilet” derecesi, daha fazla mı perçinleşmiş oluyor?

***

Ülkemizde, bu zamana kadar, hiçbir kazaya mahal vermeyecek biçimde, Cumhuriyet rejimi sağsalim devlet yönetimi olagelmiştir. Ama, aynı şeyi demokrasi için söylememiz mümkün müdür? Bugün Cumhuriyet Türkiye’sinin en önemli sorunu, demokrasinin özümsenememesidir. Cumhuriyetin, demokrasi ile taçlandırılamamasıdır. Devletin yönetim şeklinin cumhuriyet olmasıyla beraber, bunun; demokratik bir cumhuriyet olması, fevkalade önemli bir durumdur; ve toplumdaki karmaşaların da birinci dereceden nedenlerinin başında gelmektedir.

***

Anayasalarımız itibariyle Türkiye bir “Cumhuriyettir.” Ama, aynı zamanda, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletidir de. Sadece, Cumhuriyeti ön planda tutarak, demokrasimizin aksayan yönlerini arka plana iterek, istenen çağdaşlık yakalanamaz.

***

Cumhuriyetin, cumhur kısmının toplumsal hayatta tam olarak varolmadığı, devlet yönetimine esaslı şekilde katılamadığı bir sistemde, rejim Cumhuriyet dahi olsa, “Demokratik” değildir. Toplumdaki tartışmalara, ağızdalaşlarına bakıyorum da, hâlâ sanki ilkokul müsameresindeymişler izlenimi uyandırmakta. Cumhuriyetin, hiçbir şekilde akamete uğramaması için, siyaset kurumunun, seçilmişler tarafından “olması gerektiği” şekilde-olan şekliyle demiyorum- tatbik edilmesi gerekir. Cumhuriyet tartışmalarında, her şeyden önce, şunu vurgulamak gerekir. Demokrasinin eksik kaldığı bir Cumhuriyet rejimi, daha çok elitist bir rejim olur. Demokrasi denen, yer yer dalga geçilen, yer yer de tepelere çıkarılan siyaset kurumu enstrümanının toplumca iyi özümsenmesi durumunda, daha uygar tartışmalar yapılarak, daha düzeyli fikir üretimleri elde etmek olasıdır.

***

Bugün, özellikle bir kesim, laik-Cumhuriyetçi-Atatürkçü-Kemalistler tarafından aşırı şekilde eleştirilmekte. Liberal demokratlar, Ulusalcı ve solcular tarafından, ülke rejiminin içini oymakla itham edilmekte. Aslında, burada, şunu belirtmek gerekir. O da İkinci Cumhuriyetçiler denilen bir kesim, Cumhuriyet rejiminin, daha demokratik olmasını, demokrasinin daha evrensel standartlarda da ülkemizde uygulanmasını talep etmekte; bu talep doğrultusundaki yazıları, görüşleri, kitap ve makaleleri, belirttiğim Laik blok tarafından “aşırı” ve “sert” biçimde eleştirilmekte.

***

Cumhuriyet rejimimiz, siyaset kurumunun işlemesi ile anlam bulacaktır. Cumhur, yani halk, nasıl kendi kendini yönetecek? Cumhuriyet sisteminin varolabilmesi, siyaset kurumu içindeki tüm illegal engellerin ortadan kaldırılması ile mümkündür.

Halk, millet, nasıl, Cumhuriyetin asli unsuru olduğunu anlayacak veya hissedecek?

Ülke yönetimine nasıl katılacak?

Ülkenin kaderinde dolaylı dahi olsa, nasıl etkili olacak?

Cumhuriyetin dallanıp saçılabilmesi ve medeni beşeriyeti geçebilme hedefi, öncelikle, içimizdeki ilkel hastalıkları yenmekle mümkündür. Her şeyden önce, birilerinin; birilerini “düşman” görme alışkanlığından vazgeçmesi gerekir.

Ötekileştirmek ve ayrımcılığa kapı açan söylem, tavır ve tutum; içinde bulunduğumuz sorunlar yumağının birinci faktörü değil midir?

***

Cumhuriyetimiz ve onun siyasal ayağının üzerinde, yıllardır bir vesayet anlayışı ve baskınlığı vardı.

Yok muydu?

Millete, kendi kaderini, kendi tayin etme hakkı, kesintisiz adamakıllı verilebildi mi?

Cumhuriyet ve demokrasi birbiri ile düşünülünce ve aksiyon alanına geçirilince, daha faziletli olacaktır.

Demokrasinin ön plana çıkarılması...

İnsanların konuşmasına, düşüncelerini açıklamasına, farklı görüşleri dile getirmesine müsaade edilmesi, hiçbir şekilde cumhuriyeti zedelemez; bilakis zenginliğe neden olur.

Cumhuriyetin düşünsel zenginliği artar.

Bugün, ülkemiz, “zahirde” de olsa demokrasicilik oynamaktadır.

Geçmişte ise, demokrasiciliği, sadece, elinde vesayet aracını bulunduran elitistler oynamakta, onların izin verdiği ölçüde de halkta katılmaktaydı.

Şimdi ise, en azından halk, tamamıyla olmasa da “demokrasicilik oyununun” birinci aktörüdür.

Demokrasi bilinci ve tahammül edebilme yetisi geliştikçe, sahip olduğumuz Cumhuriyetin değerini, o zaman daha iyi anlayacağız ve daha iyi duyumsayacağız.

Erhan SALMAN

iletisim@politikadergisi.com