A. Giddens ve Klasik Düşünürler (Sosyal Değişme Açısından)

   A. Giddens, toplumsal değişme görüşünü ortaya koymadan önce kendisine bir hareket noktası belirlemek ister. Hareket ettiği nokta, bir toplumsal değişme kuramı aramanın başarısız ve anlamsız olduğudur. Böyle bir çaba, toplum bilimlerinin insan davranışının genel, evrensel yasalarını ortaya çıkarabileceği varsayımındaki aynı mantıksal yetersizlikler yüzünden hatalıdır. (Giddens, 1999:32)

   İnsanların kendi tarihleri hakkındaki anlayış ya da bilgi biçimleri, kısmen bu tarihin ne olduğunun, kısmen de tarihi değiştiren etkenlerin temel parçasıdır. Bununla birlikte, eleştirel bakımdan evrimciliğe özel bir dikkat göstermek gerekir; çünkü evrimciliğin şu ya da bu biçimi, toplum bilimlerinin pek çok değişik alanında son derece etkili olmuştur. Toplum bilimlerine uygulanan biçimiyle “evrimcilik” terimi ile toplumsal değişimin aşağıdaki özellikleri taşıyan şemalar yoluyla açıklanmasını kastediyorum: Tek tek bütün toplumların daha yüksek aşamalara ulaşması için her bir tekil aşamadan geçmesinin zorunlu olduğu varsayılmasa bile, toplumların devindiği, tersine çevrilemez aşamaların oluşturduğu bir dizi; biyolojik evrim kuramları ile kavramsal bir bağlantı; giderek artan karmaşıklık ya da üretici güçlerin genişlemesi gibi verili bir ölçüt ya da ölçütlere göre aşamaların doğrultusunun belirlenmesi söz konusudur. 

   Hem öze ilişkin eksiklikleri bakımından, hem de evrimciliğin, mantıksal olarak zorunlu olmasalar da, hemen hemen kaçınılmazcasına ortaya çıkarma eğiliminde olduğu ikincil önermeler bakımından, bu düşüncelere değişik biçimlerde karşı çıkılabilir. Bence bu ölçütlere göre “tarihsel maddecilik”, en azından bu tartışmalı terimin anlaşıldığı biçimlerden birinde, evrimciliğin bir türüdür. (A. Giddens,1999:32)

   A. Giddens, tarihi genel olarak evrimciliğin ya da özelde tarihsel maddeciliğin benimsediği şemalara sıkıştırmanın olanaklı olmadığını düşündüğünden, bunları yeniden kurmak yerine çözmekten yanadır. Görüldüğü gibi, A. Giddens’ın toplumsal değişme görüşünün temelinde “evrim” anlayışı vardır; fakat bütün bir tarihi ya da bütün olarak toplumsal değişmeyi sadece “evrim” çizgisi altında birleştirmeye çalışmak da yanılgı olacaktır. Giddens ve birçok düşünür (Parsons, Steward, Huxley, White, vs.)  “evrimci” terimiyle ne anlatmak istediklerini ortaya koymaya çalışmışlardır. Comte, Parsons ve birçok sosyologun ortak görüşlerine göre evrim; toplum türlerinin, “süreklilik içinde” düzeni ilerletecek biçimde değişiklik göstermeleri, farklılaşmaları ve bireşimleridir. (A. Giddens, 1999:295)

   A. Giddens toplumsal değişme ve diğer birçok konuda açıklamalarda bulunurken salt kendi düşüncelerini vermekle kalmamış, diğer birçok teorisyenin görüşünü de eleştirel bakışla değerlendirmiştir.

   Bir sonraki yazımda, Giddens’ın eleştiri ve yorumlarıyla bazı klasik teorisyenlerin toplumsal değişmeye ilişkin görüşlerini aktarmaya çalışacağım.

iletisim@politikadergisi.com

Bu yazı; Politika Dergisi, Sayı 8’de yer almıştır. Tüm fazladan özellikleri ile orijinal sayıyı indirmenizi öneririz. Sayı 8’i indirmek için buraya tıklayınız.